Το αρχαίο ελληνικό θέατρο, θεσμός της αρχαιοελληνικής
πόλης-κράτους, διδασκαλία και τέλεση θεατρικών παραστάσεων, επ' ευκαιρία των
εορτασμών του Διονύσου, αναπτύχθηκε στα τέλη της αρχαϊκής περιόδου και
διαμορφώθηκε πλήρως κατά την κλασική περίοδο -κυρίως στην Αθήνα. Φέρει έναν
έντονο θρησκευτικό και μυστηριακό χαρακτήρα κατά τη διαδικασία της γέννησής
του, αλλά και έναν εξίσου έντονο κοινωνικό και πολιτικό χαρακτήρα κατά την
περίοδο της ανάπτυξής του.
Στην αρχαία Ελλάδα θέατρο ονομάζονταν αρχικά το ακροατήριο
και αργότερα η ονομασία επικράτησε για τον τόπο των παραστάσεων με το σύνολο
των κτισμάτων του. Ήδη, στα μινωικά ανάκτορα υπήρχαν ειδικοί χώροι με δύο
κλίμακες σε ορθή γωνία που προορίζονταν για θρησκευτικούς χορούς και τις
λειτουργίες. Σχετικά δείγματα βρέθηκαν στη Φαιστό, στην Κνωσό κ.α. Η αρχαιότερη
μορφή του ελληνικού κοίλου (6ος αι. π.Χ.), της θέσης δηλαδή των θεατών, ήταν
ένα σύνολο ξύλινων εδωλίων που τοποθετούνταν γύρω από ένα επίπεδο κυκλικό χώρο,
την ορχήστρα, όπου εκτυλισσόταν το δράμα. Στην μετέπειτα εξέλιξη του θεάτρου,
όταν τη δράση ανέλαβαν αποκλειστικά οι ηθοποιοί, δημιουργήθηκε η υπερυψωμένη
πάνω από την ορχήστρα σκηνή και το προσκήνιο.
Το θέατρο στην αρχαία Ελλάδα έχει τις ρίζες του στη λατρεία του Διονύσου, θεού του κρασιού
και της γονιμότητας, έναν από τους θεούς του Ολύμπου που τιμήθηκε στον ελληνικό
κόσμο.
Στο μύθο, οι οπαδοί του Διονύσου ήταν σάτυροι, μεθυσμένοι,
μισοί ζώα, μισοί ανθρώπινα πλάσματα, και Μαινάδες, ή «τρελές γυναίκες». Στην
αρχαία Ελλάδα οι οπαδοί του Διονύσου έπαιζαν μερικές φορές αυτούς τους ρόλους
(προσποιούνταν ότι είναι σάτυροι ή μαινάδες) στις θρησκευτικές τελετές τους, με
πολύ τραγούδι, ποτό, χορό και προς τιμήν του θεού τους.
Αυτή η γιορτή, η οποία λάμβανε χώρα τον Δεκέμβριο στην
ύπαιθρο και τον Μάρτιο στην πόλη, δεν ξεκινούσε μέχρι να ολοκληρωθούν ορισμένα
τελετουργικά. Η απόδοση ενός διθυράμβου, ένα τραγούδι αφιερωμένο στον Διόνυσο,
παιζόταν πριν την ιεροτελεστία.
Αυτή η νέα μορφή παράστασης που εισήχθη στο ευρύ κοινό,
κέρδισε γρήγορα δημοτικότητα και ο Πεισίστρατος αποφάσισε να κατασκευάσει ένα
θέατρο, για την απόδοση των διθυράμβων προς τιμήν του Διονύσου. Σύμφωνα με τον
κανόνα του Πεισίστρατου, μετατράπηκε σε τραγωδία διαγωνισμό για το καλύτερο
παιχνίδι σε 538 Π.Χ.. Σύντομα έκτοτε, οι θεατρικές παραστάσεις απέκτησαν νέα
σημασία και νόημα, και το 534 π.Χ έγινε η πρώτη γιορτή του Διονύσου. Η πρώτη
καταγεγραμμένη νίκη στο διονυσιακό Φεστιβάλ έλαβε χώρα την ίδια χρονιά, όταν ο
Θέσπις, επίσης θεατρικός συγγραφέας, κέρδισε τον αγώνα.
